Dạy học song ngữ tại Nam Phi và Chiến lược đào tạo giáo viên Toán

Trong hệ thống giáo dục Nam Phi, giai đoạn nền tảng (Foundation Phase), bao gồm các lớp từ lớp R đến lớp 3, đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển ban đầu của học sinh. Đây là giai đoạn mà các kỹ năng cơ bản như đọc, viết, và Toán học được hình thành, tạo nền tảng vững chắc cho các môn học sau này. Toán học, đặc biệt, là một môn học chủ chốt trong giai đoạn này, và việc giảng dạy môn Toán đòi hỏi sự nhạy bén và khả năng truyền đạt các khái niệm trừu tượng một cách dễ hiểu, đặc biệt là khi học sinh chưa thành thạo tiếng Anh, ngôn ngữ chính thức của giảng dạy tại hầu hết các trường học ở Nam Phi. Một trong những thách thức lớn đối với hệ thống giáo dục Nam Phi là việc đa dạng ngôn ngữ trong cộng đồng học sinh. Nam Phi có 11 ngôn ngữ chính thức, và nhiều học sinh đến từ các khu vực nông thôn hoặc các cộng đồng thiểu số không sử dụng tiếng Anh như ngôn ngữ mẹ đẻ. Vì vậy, giáo viên giảng dạy Toán không chỉ cần có kiến thức chuyên môn sâu rộng mà còn phải thành thạo kỹ năng giảng dạy song ngữ, giúp học sinh tiếp thu kiến thức bằng ngôn ngữ mẹ đẻ trong suốt giai đoạn nền tảng, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho các môn học phức tạp hơn sau này.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc giảng dạy bằng ngôn ngữ mẹ đẻ giúp học sinh dễ dàng tiếp thu các khái niệm trừu tượng và phức tạp trong môn Toán. Việc học sinh được dạy Toán bằng ngôn ngữ thứ hai hoặc ngoại ngữ ngay từ khi bắt đầu học có thể gây khó khăn lớn, vì ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là phương tiện giúp học sinh xây dựng các khái niệm cơ bản trong môn học. Theo nghiên cứu của Setati (2005), việc sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ trong giảng dạy giúp học sinh phát triển tư duy toán học một cách toàn diện, giảm bớt sự căng thẳng và lo âu khi học các môn học bằng một ngôn ngữ không quen thuộc.

Trong bối cảnh Nam Phi, dạy học song ngữ không chỉ là một chiến lược giảng dạy mà còn là một công cụ để bảo tồn và phát huy các ngôn ngữ dân tộc. Chương trình giáo dục Nam Phi khuyến khích việc sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ trong các giai đoạn đầu của giáo dục tiểu học, điều này không chỉ giúp học sinh hiểu bài một cách dễ dàng hơn mà còn nâng cao lòng tự trọng và sự tự tin khi học tập. Khi học sinh cảm thấy thoải mái và tự tin trong việc sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ, họ có thể phát huy tối đa tiềm năng học tập, đặc biệt là trong môn Toán - một môn học đòi hỏi sự tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề.

Để đối phó với các thách thức này, các trường đại học ở Nam Phi đã áp dụng một số chiến lược đào tạo giáo viên nhằm giúp các sinh viên giáo viên trở thành những người giảng dạy hiệu quả trong môi trường song ngữ. Một trong những chiến lược nổi bật là việc áp dụng phương pháp lập kế hoạch bài học hợp tác, trong đó sinh viên giáo viên làm việc nhóm để phát triển các kế hoạch bài học phù hợp với môi trường ngôn ngữ đa dạng của lớp học. Các buổi học này không chỉ giúp sinh viên hiểu rõ hơn về cách thức giảng dạy mà còn tạo cơ hội để họ chia sẻ các phương pháp giảng dạy, từ đó nâng cao kỹ năng giảng dạy và sự sáng tạo trong công việc. Ngoài ra, việc sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy cũng là một yếu tố quan trọng. Các giảng viên đã tận dụng các công cụ trực tuyến và các phần mềm hỗ trợ học tập để giúp sinh viên giáo viên tiếp cận các tài liệu học tập phong phú, dễ dàng hơn trong việc chuẩn bị các bài giảng song ngữ. Việc sử dụng phần mềm học Toán, các video giảng dạy, và các ứng dụng hỗ trợ học ngôn ngữ đã giúp sinh viên giáo viên làm quen với các phương pháp giảng dạy hiện đại, đồng thời giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách sinh động và hiệu quả hơn.

Một chiến lược khác là việc sử dụng kỹ thuật chuyển mã ngôn ngữ (code-switching), trong đó giáo viên có thể linh hoạt thay đổi giữa các ngôn ngữ trong khi giảng dạy. Kỹ thuật này giúp giảm bớt rào cản ngôn ngữ, đồng thời giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhanh chóng hơn, đặc biệt là đối với các khái niệm khó hiểu trong môn Toán. Việc chuyển mã ngôn ngữ cũng tạo ra một không gian giao tiếp linh hoạt, nơi giáo viên có thể giải thích các thuật ngữ toán học phức tạp bằng cách sử dụng ngôn ngữ mà học sinh hiểu rõ nhất.

Tại Việt Nam, trong khi việc dạy học song ngữ đang được triển khai ở một số trường, vẫn còn thiếu các chiến lược đào tạo giáo viên có khả năng giảng dạy hiệu quả trong môi trường đa ngôn ngữ. Một kinh nghiệm quan trọng mà Việt Nam có thể học từ Nam Phi là việc phát triển chương trình đào tạo giáo viên Toán song ngữ, giúp các giáo viên có khả năng linh hoạt sử dụng cả tiếng Việt và tiếng Anh trong việc giảng dạy các môn học như Toán. Điều này đặc biệt quan trọng khi Việt Nam đang ngày càng đẩy mạnh giảng dạy các môn khoa học kỹ thuật bằng tiếng Anh ở các trường đại học. Cung cấp cho giáo viên các công cụ giảng dạy song ngữ, bao gồm tài liệu học tập phong phú, các phần mềm hỗ trợ, và các khóa học bồi dưỡng về kỹ năng chuyển mã ngôn ngữ, sẽ giúp họ tự tin và hiệu quả hơn trong việc giảng dạy. Bên cạnh đó, việc thúc đẩy việc sử dụng công nghệ trong giảng dạy là một yếu tố không thể thiếu. Các nền tảng học trực tuyến, các video giảng dạy, và các ứng dụng học Toán sẽ giúp học sinh tiếp thu bài học một cách sinh động, đồng thời tạo ra môi trường học tập tích cực, phù hợp với thế hệ học sinh hiện đại.

Nghiên cứu về các chiến lược đào tạo giáo viên Toán cho dạy học song ngữ tại Nam Phi đã chỉ ra rằng việc áp dụng các phương pháp hợp tác, công nghệ thông tin và chuyển mã ngôn ngữ có thể giúp giáo viên chuẩn bị tốt hơn cho việc giảng dạy trong các lớp học song ngữ. Những chiến lược này không chỉ giúp sinh viên giáo viên nâng cao kỹ năng giảng dạy mà còn tạo ra một môi trường học tập tích cực và hiệu quả cho học sinh. Những kinh nghiệm này có thể được áp dụng trong hệ thống giáo dục Việt Nam, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập trong môi trường giáo dục song ngữ, đồng thời thúc đẩy sự phát triển toàn diện của học sinh trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Olawale, B. E., Hendricks, W., & Rusi, L. (2024). Bilingual teaching in South Africa: a qualitative inquiry into the strategies used for the preparation of mathematics teachers in the foundation phase. Cogent Education, 11(1). https://doi.org/10.1080/2331186X.2024.2428884