Thách thức và cơ hội trong triển khai giáo dục liên văn hóa tại các trường đại học ở Trung Quốc

Tại Trung Quốc, mặc dù giáo dục liên văn hóa đã bắt đầu nhận được sự chú ý trong những năm gần đây, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức lớn. Một trong những vấn đề nổi bật là nhận thức hạn chế của giáo viên về IE. Nhiều giáo viên ngoại ngữ tại các trường đại học lớn tại Trung Quốc vẫn hiểu giáo dục liên văn hóa một cách hẹp hòi, gắn liền với việc dạy văn hóa quốc gia mà không nhận ra sự đa dạng và tính chất động của các nền văn hóa. Họ thường coi văn hóa chỉ là những khía cạnh bề mặt như phong tục, lễ hội, hay ẩm thực, mà không đi sâu vào các yếu tố tinh thần, giá trị hay sự tương tác giữa các nền văn hóa khác nhau. Một ví dụ tiêu biểu là các lớp học ngoại ngữ, nơi giáo viên chủ yếu tập trung vào việc truyền đạt các yếu tố văn hóa đặc trưng của các quốc gia nói tiếng Anh như Anh và Mỹ, mà không quan tâm đến sự đa dạng văn hóa trong chính các quốc gia này hay các nền văn hóa khác. Điều này khiến sinh viên chỉ tiếp cận được một chiều về văn hóa, thiếu đi khả năng phản biện và nhận thức về sự phức tạp trong giao tiếp liên văn hóa.

Một vấn đề lớn khác trong việc triển khai IE tại Trung Quốc là sự né tránh các vấn đề nhạy cảm hoặc gây tranh cãi. Giáo viên, với mục tiêu duy trì một môi trường học tập hài hòa, thường tránh thảo luận về các chủ đề như xung đột văn hóa, tôn giáo, hoặc chính trị – những vấn đề có thể gây ra sự bất đồng trong lớp học. Tuy nhiên, chính sự tránh né này lại là một trong những yếu tố cản trở sự phát triển của tư duy phản biện và khả năng giao tiếp giữa các nền văn hóa của sinh viên. Giáo dục liên văn hóa thực sự cần tạo ra một không gian để sinh viên không chỉ hiểu và tôn trọng sự khác biệt, mà còn có thể đối mặt và giải quyết các vấn đề liên quan đến sự khác biệt ấy. Hơn nữa, hệ thống giáo dục hiện tại tại Trung Quốc vẫn chú trọng quá mức vào việc truyền đạt kiến thức ngôn ngữ thay vì phát triển các kỹ năng giao tiếp liên văn hóa. Việc này xuất phát từ một thói quen lâu đời, nơi giáo viên vẫn coi việc học ngôn ngữ như một mục tiêu chủ yếu, trong khi những yếu tố như kỹ năng tương tác giữa các nền văn hóa lại bị bỏ qua.

Mặc dù gặp nhiều thách thức, nhưng vẫn có những cơ hội lớn để phát triển giáo dục liên văn hóa tại các trường đại học ở Trung Quốc. Trước hết, cần chú trọng vào việc đào tạo giáo viên về lý thuyết và thực hành giáo dục liên văn hóa. Việc tích hợp các chương trình đào tạo giáo viên chuyên sâu, với sự tham gia của các chuyên gia trong lĩnh vực IE, sẽ giúp giáo viên có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về việc dạy văn hóa, từ đó áp dụng những phương pháp giảng dạy phù hợp. Một giải pháp quan trọng khác là kết hợp các phương pháp dạy học chủ động, như thảo luận nhóm và các dự án nghiên cứu văn hóa, vào chương trình học. Điều này không chỉ giúp sinh viên phát triển kỹ năng giao tiếp, mà còn giúp họ hiểu rõ hơn về sự tương tác văn hóa trong thế giới thực.

Bên cạnh đó, việc sử dụng các ví dụ và ẩn dụ văn hóa đặc trưng của từng quốc gia (chẳng hạn như thuyết Âm Dương trong văn hóa Trung Hoa) cũng có thể là một cách hiệu quả để khuyến khích sự hiểu biết sâu sắc và tạo ra một không gian đối thoại giữa các nền văn hóa. Từ đó, giáo viên và sinh viên có thể xây dựng một cách tiếp cận đa chiều đối với giáo dục liên văn hóa. Tại Việt Nam, giáo dục liên văn hóa cũng đang đối mặt với những thách thức tương tự. Tuy nhiên, một số trường đại học ở Việt Nam đã bắt đầu triển khai các chương trình đào tạo liên văn hóa, đặc biệt là trong các môn học về ngoại ngữ. Các khóa học này thường tập trung vào việc giới thiệu các yếu tố văn hóa cơ bản của các quốc gia, như lễ hội, phong tục tập quán, hay truyền thống tôn giáo. Bên cạnh đó, Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình thành công của các quốc gia khác trong việc tích hợp giáo dục liên văn hóa vào chương trình giảng dạy một cách hệ thống, đồng thời khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động thực tế, như tình nguyện quốc tế, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng giao tiếp liên văn hóa. Giáo dục liên văn hóa là một phần không thể thiếu trong việc trang bị cho sinh viên những kỹ năng cần thiết để đối mặt với một thế giới ngày càng đa dạng và kết nối. 

Dù Trung Quốc và Việt Nam đều đối mặt với những thách thức trong việc triển khai IE, nhưng nếu có sự đầu tư vào đào tạo giáo viên, phát triển các phương pháp giảng dạy sáng tạo, và tạo ra không gian để sinh viên đối thoại, thì cả hai quốc gia này đều có thể tạo ra những thay đổi tích cực trong giáo dục liên văn hóa. Tựu trung lại, có thể hy vọng rằng giáo dục đại học tại khu vực châu Á sẽ không chỉ dừng lại ở việc dạy ngôn ngữ và kiến thức chuyên môn, mà còn giúp sinh viên phát triển toàn diện, trở thành những công dân toàn cầu, sẵn sàng đối mặt với các thách thức của thế giới đa văn hóa.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Lu, B., Shao, X., Ge, L., & Wu, J. (2024). Challenges and opportunities in implementing intercultural education in higher education: the perceptions and practice of foreign language teachers in a Chinese university. Language and Intercultural Communication, 1–17. https://doi.org/10.1080/14708477.2024.2425972