Nâng cao năng lực hướng dẫn nghiên cứu khoa học về giáo dục STEM cho giáo viên trung học cơ sở

Nâng cao năng lực hướng dẫn nghiên cứu khoa học (NCKH) về giáo dục STEM cho giáo viên trung học cơ sở đang trở thành một trong những nhiệm vụ cấp bách nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Ở Việt Nam, giáo dục STEM đã được triển khai tại nhiều trường học với sự hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tuy nhiên, hiệu quả của các hoạt động này phụ thuộc rất lớn vào năng lực hướng dẫn NCKH của giáo viên. Thực tế cho thấy nhiều giáo viên chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kĩ năng để tổ chức các hoạt động STEM hiệu quả, gây khó khăn trong việc phát triển tư duy sáng tạo và kĩ năng thực hành cho học sinh.

Thực trạng năng lực hướng dẫn NCKH về STEM của giáo viên trung học cơ sở đang đặt ra nhiều thách thức. Về kiến thức, giáo viên tuy có hiểu biết cơ bản về giáo dục STEM nhưng thiếu đi kiến thức chuyên sâu về phương pháp NCKH. Họ gặp nhiều khó khăn trong việc thiết kế nghiên cứu, thu thập và phân tích dữ liệu. Đặc biệt, nhiều giáo viên còn bối rối khi hướng dẫn học sinh thực hiện các dự án nghiên cứu phức tạp, đòi hỏi nhiều kĩ năng tích hợp. Về nhận thức và động lực, nhiều giáo viên đã nhận thức được tầm quan trọng của NCKH trong giáo dục STEM. Tuy nhiên, họ có xu hướng thiếu động lực do áp lực công việc, quãng thời gian hạn chế và sự thiếu hỗ trợ từ nhà trường. Việc thiếu cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính là một trong những khó khăn chính khiến nhiều dự án STEM không được thực hiện đúng tiến độ.

Trước những thách thức này, trước hết, cần tăng cường nhận thức về vai trò của NCKH trong giáo dục STEM bằng cách tổ chức các hội thảo, tập huấn chuyên sâu. Các khóa học này không chỉ tập trung vào kiến thức về STEM mà còn cung cấp kĩ năng thiết kế nghiên cứu, phân tích dữ liệu và đánh giá kết quả. Đồng thời, cần xây dựng các chương trình đào tạo bài bản nhấn mạnh vào thực hành. Giáo viên cần được tiếp cận với các tình huống thực tế trong quá trình hướng dẫn NCKH. Ngoài ra, nhà trường nên đầu tư hơn vào cơ sở vật chất, cung cấp các thiết bị và tài liệu hỗ trợ để giáo viên dễ dàng triển khai các dự án STEM. Việc này bao gồm các phòng thí nghiệm đạt chuẩn, các công cụ kĩ thuật số hiện đại và tài liệu hướng dẫn chi tiết để hỗ trợ giáo viên trong quá trình giảng dạy.

Nhà trường cũng cần khuyến khích giáo viên tham gia các hội nghị khoa học và mạng lưới chuyên môn về giáo dục STEM. Việc này sẽ giúp giáo viên không chỉ học hỏi kinh nghiệm từ các đồng nghiệp mà còn cập nhật những xu hướng mới nhất trong giáo dục STEM. Qua đó, giáo viên sẽ tự tin hơn trong việc áp dụng các phương pháp giảng dạy và hướng dẫn NCKH tiên tiến vào thực tế. Ngoài ra, cần áp dụng các chính sách khuyến khích phù hợp để tạo động lực cho giáo viên. Nhà trường và cơ quan quản lí giáo dục cần đưa ra các cơ chế hỗ trợ như giảm giờ giảng dạy, tăng cường khen thưởng, và hỗ trợ tài chính cho những giáo viên có thành tích tốt trong việc triển khai giáo dục STEM. Điều này không chỉ tạo động lực mà còn nâng cao uy tín nghề nghiệp của giáo viên. Xây dựng các tiêu chí đánh giá năng lực hướng dẫn NCKH của giáo viên cần rõ ràng và khách quan. Việc đánh giá nên dựa trên các tiêu chí như khả năng thiết kế và thực hiện dự án, kĩ năng phân tích và trình bày kết quả, cũng như mức độ tương tác và hướng dẫn học sinh. Các kết quả đánh giá này sẽ là cơ sở để xây dựng các kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao năng lực một cách phù hợp và hiệu quả.

Có thể thấy, giáo dục STEM không chỉ là một phương pháp dạy học mà còn là một công cụ để thúc đẩy tư duy đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên công nghiệp 4.0. Tuy nhiên, việc thực hiện thành công giáo dục STEM phụ thuộc lớn vào năng lực của đội ngũ giáo viên. Những thách thức mà giáo viên trung học cơ sở gặp phải như thiếu kĩ năng nghiên cứu, hạn chế về cơ sở vật chất, hay thiếu động lực không chỉ làm giảm hiệu quả giáo dục mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của học sinh. Do đó, việc nâng cao năng lực hướng dẫn NCKH cho giáo viên không chỉ là giải pháp cấp thiết mà còn mang tính chiến lược để cải thiện chất lượng giáo dục.

Các biện pháp như tăng cường tập huấn, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng chính sách hỗ trợ là những bước đi đúng đắn. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh thêm rằng sự thành công của các biện pháp này phụ thuộc vào sự hợp tác đồng bộ giữa các bên liên quan. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần đóng vai trò điều phối, trong khi các trường học và giáo viên cần chủ động tham gia và áp dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn. Ngoài ra, việc xây dựng một môi trường giáo dục khuyến khích sáng tạo, thử nghiệm và học hỏi cũng là yếu tố quyết định để giáo dục STEM thực sự phát huy hiệu quả. Nhìn chung, giáo dục STEM không chỉ là một xu hướng mà còn là “chìa khóa” để Việt Nam chuẩn bị lực lượng lao động đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế tri thức. Việc đầu tư vào đội ngũ giáo viên với năng lực hướng dẫn NCKH là bước đi dài hạn, đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống giáo dục và tạo tiền đề cho sự phát triển của thế hệ trẻ trong tương lai.

Huyền Đức

Tài liệu tham khảo

Phan Nguyễn Trúc Phương, Bùi Văn Hồng, Đào Văn Phượng, Đinh Văn Đệ, Ngô Thị Tú Trinh, Nguyễn Quốc Tiệp (2024). Nâng cao năng lực hướng dẫn nghiên cứu khoa học về giáo dục STEM cho giáo viên trung học cơ sở: Thực trạng và một số biện pháp. Tạp chí Giáo dục, 24(số đặc biệt 8), 267-273.