Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo: Từ góc nhìn chất lượng giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay

Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo là một nhiệm vụ chiến lược quan trọng đối với giáo dục đại học trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Đội ngũ giảng viên được xem là yếu tố then chốt quyết định chất lượng giáo dục, đóng vai trò cốt lõi trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, công tác xây dựng và phát triển đội ngũ này tại Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức cần giải quyết.

Thực trạng đội ngũ giảng viên tại Việt Nam cho thấy đã có sự phát triển về số lượng và cơ cấu trong những năm gần đây. Với hơn 85.000 giảng viên toàn thời gian trên toàn quốc, hệ thống giáo dục đại học đã đáp ứng một phần nhu cầu học tập của xã hội. Tuy nhiên, vẫn tồn tại tình trạng thiếu hụt giảng viên ở một số ngành quan trọng, đặc biệt là các ngành kĩ thuật và công nghệ cao. Ngoài ra, tỉ lệ sinh viên/giảng viên tại nhiều trường đại học vẫn cao hơn so với chuẩn mực quốc tế, gây áp lực lớn cho giảng viên trong việc đảm bảo chất lượng giảng dạy.

Về chất lượng đội ngũ giảng viên, phần lớn giảng viên có phẩm chất đạo đức tốt, tinh thần trách nhiệm cao và ý chí không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các trường đại học tại Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào hoạt động giảng dạy, chưa chú trọng nhiều đến nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ. Điều này dẫn đến việc đội ngũ giảng viên chưa phát huy được hết tiềm năng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội.

Các hạn chế và thách thức trong phát triển đội ngũ giảng viên bao gồm mô hình quản trị chưa hiện đại, chính sách tuyển dụng và đãi ngộ chưa phù hợp, và việc đánh giá, xếp loại giảng viên chưa thực chất. Cơ chế quản lí đội ngũ giảng viên tại nhiều trường đại học còn mang tính hành chính hóa, chưa tạo được môi trường làm việc sáng tạo và thúc đẩy động lực làm việc của giảng viên. Chính sách lương bổng và đãi ngộ hiện tại chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, khiến nhiều giảng viên cảm thấy thiếu sự công nhận và hỗ trợ từ phía nhà trường. Việc đánh giá giảng viên chủ yếu dựa trên các tiêu chí hình thức, không phản ánh đầy đủ năng lực thực sự và đóng góp của giảng viên vào hoạt động giảng dạy và nghiên cứu. Hoạt động nghiên cứu khoa học tại các trường đại học đã đạt được những tiến bộ đáng kể, nhưng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và yêu cầu phát triển của nền kinh tế tri thức. Nhiều giảng viên, đặc biệt là giảng viên trẻ, gặp khó khăn trong việc tham gia các dự án nghiên cứu lớn do thiếu kinh phí, cơ sở vật chất và cơ hội hợp tác quốc tế. Điều này làm giảm khả năng đóng góp của các trường đại học vào hoạt động đổi mới sáng tạo và phát triển công nghệ.

Do đó, để giải quyết các vấn đề trên, tác giả đề xuất một số giải pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo. Trước hết, cần xây dựng chiến lược và quy hoạch phát triển nguồn nhân lực giảng viên một cách bài bản, dài hạn. Các trường đại học cần xác định rõ các mục tiêu phát triển đội ngũ, từ việc tuyển dụng đến đào tạo và bồi dưỡng giảng viên, nhằm đảm bảo đáp ứng được các yêu cầu đổi mới giáo dục.

Việc tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp cho giảng viên cũng là một nhiệm vụ cần thiết. Các chương trình bồi dưỡng cần tập trung vào việc nâng cao kĩ năng sư phạm, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và phát triển kĩ năng nghiên cứu khoa học. Đồng thời, cần tổ chức các hội thảo, hội nghị chuyên đề để giảng viên có cơ hội học hỏi và trao đổi kinh nghiệm với các chuyên gia trong và ngoài nước.

Hoàn thiện chính sách tuyển dụng, đãi ngộ và vinh danh giảng viên là một yếu tố quan trọng để thu hút và giữ chân nhân tài trong ngành giáo dục. Các trường đại học cần cải thiện chế độ lương bổng, tạo điều kiện làm việc thuận lợi và khuyến khích giảng viên tham gia vào các hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Việc xây dựng các chương trình khen thưởng và vinh danh những giảng viên có thành tích xuất sắc cũng góp phần nâng cao tinh thần trách nhiệm và động lực làm việc của đội ngũ này.

Đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng lấy người học làm trung tâm là một trong những giải pháp cần được ưu tiên. Các trường đại học cần khuyến khích giảng viên áp dụng các phương pháp giảng dạy hiện đại như học tập dựa trên dự án, học tập trải nghiệm, và kết hợp giữa học trực tuyến và trực tiếp. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn phát triển kĩ năng tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề của sinh viên. Cuối cùng, thúc đẩy nghiên cứu khoa học là một nhiệm vụ then chốt để nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và đóng góp vào sự phát triển của xã hội. Các trường đại học cần tăng cường đầu tư vào cơ sở vật chất, hỗ trợ tài chính cho các dự án nghiên cứu, và tạo điều kiện để giảng viên trẻ tham gia vào các hội thảo quốc tế. Ngoài ra, cần khuyến khích sự hợp tác liên ngành và xây dựng các trung tâm nghiên cứu đổi mới để phát huy tối đa tiềm năng của đội ngũ giảng viên.

Tóm lại, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo là một yếu tố quyết định để xây dựng hệ thống giáo dục đại học tiên tiến và bền vững tại Việt Nam. Việc thực hiện các giải pháp trên không chỉ giúp cải thiện chất lượng giảng dạy và nghiên cứu mà còn góp phần quan trọng vào việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Huyền Đức

Nguồn: Lê Thanh Bình, Nguyễn Đức Phúc (2023). Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo-từ góc nhìn chất lượng giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay. Tạp chí Quản lí nhà nước, (334), 3-7.