Đột phá trong phát triển tư duy phản biện: Sức mạnh kết hợp giữa công nghệ số và hình ảnh trong giáo dục

Với vai trò là kỹ năng cốt lõi trong giáo dục đại học, tư duy phản biện không chỉ giúp sinh viên tiếp thu kiến thức mà còn phân tích, đánh giá và đặt câu hỏi trước những vấn đề phức tạp. Tuy nhiên, giáo dục kinh doanh từ lâu đã gặp thách thức trong việc trang bị cho sinh viên khả năng này. Phần lớn sinh viên dừng lại ở việc hiểu lý thuyết một cách hời hợt mà chưa thực sự áp dụng được tư duy phản biện vào thực tiễn học tập và làm việc.

Một nghiên cứu thử nghiệm tại Úc, được triển khai tại một chương trình học kinh doanh, đã đưa ra giải pháp sáng tạo nhằm giải quyết vấn đề này. Nghiên cứu đề xuất phương pháp kết hợp công nghệ số và hình ảnh để thúc đẩy khả năng tư duy phản biện. Cụ thể, sinh viên được yêu cầu ghi lại trải nghiệm học tập của mình thông qua những bức ảnh, sau đó tích hợp chúng vào một hồ sơ điện tử (e-portfolio) được xây dựng bằng nền tảng Adobe Portfolio. Các bức ảnh không chỉ đóng vai trò là công cụ lưu giữ ký ức mà còn trở thành chất xúc tác mạnh mẽ để sinh viên phản ánh, kết nối và khám phá ý nghĩa sâu sắc từ các trải nghiệm học tập.

Phương pháp này tạo ra một quy trình học tập giàu tính tương tác. Sinh viên không chỉ học cách sử dụng các công cụ số mà còn được dẫn dắt để phân tích sâu sắc các khía cạnh của trải nghiệm học tập, từ đó tạo ra những kết nối chặt chẽ giữa lý thuyết và thực tiễn. Hồ sơ điện tử không chỉ là nơi lưu giữ hình ảnh mà còn tích hợp bài viết phản ánh của sinh viên, giúp họ đào sâu vào cảm xúc, nhận thức và hành vi của bản thân trong quá trình học tập. Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng, sinh viên có năng lực số tốt sẽ tận dụng hiệu quả hơn phương pháp này, qua đó phát triển mạnh mẽ tư duy phản biện.

Điểm độc đáo của nghiên cứu nằm ở việc chứng minh rằng sự kết hợp giữa hình ảnh và năng lực số không chỉ giúp sinh viên hiểu sâu hơn về nội dung học tập mà còn giúp họ học cách nhìn nhận bản thân một cách khách quan. Những bức ảnh trở thành cầu nối, đưa sinh viên từ những trải nghiệm cá nhân đến những phân tích mang tính khái quát và sâu sắc hơn. Quá trình xây dựng e-portfolio cũng đòi hỏi sinh viên phải tích hợp các kỹ năng sáng tạo, tư duy logic và khả năng truyền đạt ý tưởng, biến công nghệ số thành công cụ hỗ trợ mạnh mẽ cho tư duy phản biện.

Nguồn ảnh: Arizona

Kết quả này gợi mở nhiều ý tưởng ứng dụng tiềm năng trong bối cảnh giáo dục tại Việt Nam. Mặc dù giáo dục đại học tại Việt Nam đang trên đà chuyển đổi số, việc tích hợp các công cụ số vào giảng dạy và học tập vẫn còn gặp không ít thách thức. Nhiều trường học vẫn duy trì phương pháp giảng dạy truyền thống, nơi giáo viên là trung tâm và sinh viên tiếp thu một cách thụ động. Việc triển khai các công cụ như e-portfolio có thể bị cản trở bởi sự hạn chế về cơ sở hạ tầng công nghệ, kỹ năng số của giáo viên và sinh viên, cũng như nhận thức chưa đầy đủ về giá trị của công nghệ trong giáo dục.

Tuy nhiên, nghiên cứu tại Úc đã mang lại những kinh nghiệm quý báu. Đầu tiên, các trường đại học Việt Nam cần đầu tư vào việc nâng cao năng lực số cho cả giảng viên và sinh viên. Điều này có thể thực hiện thông qua các khóa đào tạo ngắn hạn hoặc tích hợp các nội dung học tập về công nghệ số vào chương trình giảng dạy. Thứ hai, cần thay đổi tư duy giảng dạy, từ việc tập trung vào truyền đạt kiến thức sang khuyến khích sinh viên tự khám phá, phản ánh và sáng tạo. Các phương pháp như sử dụng hình ảnh trong phản ánh không chỉ giúp sinh viên ghi nhớ tốt hơn mà còn giúp họ phát triển khả năng tư duy sáng tạo, kết nối ý tưởng và lập luận thuyết phục.

Phương pháp trên cũng đặt ra một yêu cầu mới đối với giảng viên: không chỉ là người truyền đạt kiến thức, mà còn là người hướng dẫn, tạo môi trường học tập khuyến khích sự tương tác và phản ánh sâu sắc. Các khóa học kinh doanh, thay vì chỉ tập trung vào lý thuyết hay các bài tập mô phỏng, có thể áp dụng phương pháp xây dựng e-portfolio để sinh viên tự ghi lại hành trình học tập của mình, từ đó phát triển tư duy phản biện một cách tự nhiên.

Nhìn chung, việc kết hợp công nghệ số và phương pháp phản ánh bằng hình ảnh không chỉ giúp nâng cao chất lượng học tập mà còn chuẩn bị cho sinh viên những kỹ năng thiết yếu trong môi trường làm việc toàn cầu. Nếu được triển khai một cách hiệu quả, đây sẽ là một bước đột phá, góp phần hiện thực hóa mục tiêu đổi mới giáo dục đại học tại Việt Nam.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Weerakoon, C. (2023). Exploring the synergy of digital competence and photo-driven reflection: A pilot study on reflective thinking skill development in business education. Cogent Education, 10(2). https://doi.org/10.1080/2331186X.2023.2282304