“Khai phóng” năng lực giảng viên đại học: Phương pháp mới thúc đẩy đổi mới giáo dục

Giáo dục đại học ngày nay đứng trước áp lực lớn từ sự cạnh tranh toàn cầu hóa, sự gia tăng nhanh chóng của nhu cầu xã hội, và yêu cầu đổi mới giảng dạy nhằm đáp ứng các thế hệ sinh viên hiện đại. Các trường đại học nghiên cứu chuyên sâu đặc biệt bị ảnh hưởng bởi sự mất cân đối giữa hai nhiệm vụ cốt lõi: nghiên cứu khoa học và giảng dạy. Giảng viên tại các cơ sở này, như ở Hà Lan, thường bị đánh giá chủ yếu dựa trên thành tích nghiên cứu, khiến giảng dạy và đổi mới giáo dục trở thành một gánh nặng thêm vào khối lượng công việc vốn đã nặng nề. Trước những thách thức này, nhóm nghiên cứu tại Hà Lan đã phát triển phương pháp “Phân tích Dự án Cá nhân” (PPA) như một công cụ nhằm thúc đẩy sự chủ động của giảng viên trong đổi mới giáo dục. Phương pháp này không chỉ giúp họ nhận diện rõ ràng hơn về vai trò của mình mà còn hỗ trợ cân bằng giữa mục tiêu cá nhân và các yêu cầu từ môi trường làm việc.

PPA được thiết kế để đánh giá các dự án cá nhân của giảng viên dựa trên ba yếu tố chính: ý nghĩa (meaningfulness), khả năng quản lý (manageability) và mức độ kết nối (connectedness). Qua đó, phương pháp này cung cấp một cách tiếp cận đa chiều, vừa cá nhân hóa vừa tổng quan, để hiểu sâu hơn về động lực và khả năng thực hiện của giảng viên. Quá trình áp dụng PPA trong nghiên cứu được tiến hành qua hai giai đoạn phỏng vấn chi tiết với các giảng viên. Đầu tiên, họ liệt kê và đánh giá các dự án cá nhân quan trọng nhất, bao gồm cả dự án đổi mới giảng dạy. Sau đó, thông qua các công cụ như ma trận tương tác (cross-impact matrix) và phân tích mục tiêu (goal coherence analysis), các giảng viên được khuyến khích xác định mối liên hệ giữa các dự án cũng như các yếu tố hỗ trợ hoặc cản trở việc thực hiện chúng. Phương pháp này không chỉ tạo cơ hội để họ nhìn nhận lại mục tiêu cá nhân, mà còn giúp họ xây dựng chiến lược quản lý nguồn lực hiệu quả hơn.

Nguồn ảnh: Ilsoo van Dijk

Nghiên cứu được thực hiện với ba giảng viên đến từ các trường đại học nghiên cứu chuyên sâu tại Hà Lan, mỗi người đều đang triển khai một dự án đổi mới giáo dục. Kết quả cho thấy PPA mang lại những tác động tích cực đáng kể. Một giảng viên chia sẻ rằng phương pháp này đã giúp họ sắp xếp lại thứ tự ưu tiên công việc, đồng thời tối ưu hóa thời gian dành cho đổi mới giảng dạy. Người khác nhận thấy cách tận dụng nguồn lực từ các dự án khác để bổ trợ cho sáng kiến giáo dục của mình. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp đều thành công hoàn toàn. Một giảng viên cảm thấy thiếu sự hỗ trợ từ đồng nghiệp và cấp quản lý, khiến họ gặp khó khăn trong việc triển khai các sáng kiến. Điều này nhấn mạnh vai trò quan trọng của môi trường tổ chức trong việc tạo điều kiện cho sự đổi mới. Hỗ trợ từ các chính sách quản lý và văn hóa tổ chức đóng vai trò không thể thiếu trong việc thúc đẩy sự chủ động của giảng viên.

Tương tự như Hà Lan, các giảng viên tại Việt Nam cũng đang chịu áp lực từ việc phải cân đối giữa giảng dạy và nghiên cứu. Trong khi đó, các sáng kiến đổi mới giảng dạy thường chưa được đánh giá đúng mức, thậm chí bị xem là nhiệm vụ phụ so với công tác nghiên cứu khoa học. Phương pháp PPA có thể được điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh Việt Nam, giúp giảng viên nhận diện rõ hơn giá trị và mục tiêu của các dự án giáo dục mà họ đang thực hiện. Qua đó, họ có thể xác định các rào cản và tận dụng tối đa các nguồn lực sẵn có để đạt hiệu quả cao nhất. Đặc biệt, việc khuyến khích các giảng viên phát triển chiến lược cá nhân hóa trong quản lý thời gian và nguồn lực sẽ góp phần nâng cao năng lực đổi mới của họ. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này cần được hỗ trợ bởi một hệ thống chính sách toàn diện. Các trường đại học tại Việt Nam nên xây dựng cơ chế đánh giá công bằng hơn, không chỉ tập trung vào nghiên cứu mà còn ghi nhận những đóng góp trong giảng dạy. Thêm vào đó, việc thiết lập các mạng lưới hợp tác giữa giảng viên cũng đóng vai trò quan trọng, giúp chia sẻ ý tưởng và tạo động lực cho những sáng kiến giáo dục đổi mới.

Phương pháp “Phân tích Dự án Cá nhân” đại diện cho một cách tiếp cận mới mẻ và khoa học trong việc thúc đẩy sự chủ động của giảng viên, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục tại các trường đại học nghiên cứu chuyên sâu. Kinh nghiệm từ nghiên cứu tại Hà Lan cho thấy, ngoài các phương pháp hỗ trợ cá nhân hóa, cần có sự kết hợp chặt chẽ với các chính sách quản lý và văn hóa tổ chức để xây dựng một hệ thống giáo dục hiện đại, bền vững. Việt Nam với khát vọng hội nhập quốc tế, hoàn toàn có thể xem đây là nguồn cảm hứng để nâng cao chất lượng giáo dục đại học, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Hendriksen, N., Westbroek, H., Janssen, F., & van Muijlwijk-Koezen, J. (2024). A novel approach for mapping and fostering teacher agency: a multiple case study in the context of higher education. Professional Development in Education, 1–22. https://doi.org/10.1080/19415257.2024.2426506