Nhu cầu học đại học của học sinh nông thôn: Trường hợp tại Trung Quốc

Nhu cầu học đại học là một chủ đề quan trọng trong các nghiên cứu về giáo dục, đặc biệt khi nói đến học sinh từ các khu vực nông thôn, nơi mà điều kiện học tập thường kém thuận lợi hơn so với khu vực thành thị. Việc hiểu được nhu cầu học tập của các học sinh này giúp làm sáng tỏ khả năng tiếp cận và thành công trong giáo dục đại học, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai nghề nghiệp và xã hội của họ.

Nhu cầu học tập: Định nghĩa và những yếu tố ảnh hưởng

Nhu cầu học đại học thường được hiểu là ước muốn, kỳ vọng của học sinh về việc theo đuổi con đường học vấn cao hơn. Tuy nhiên, nhu cầu này chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như bối cảnh gia đình, kinh tế, môi trường giáo dục và các chuẩn mực xã hội tại địa phương.

- Bối cảnh gia đình và kinh tế: Một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến nhu cầu học đại học là điều kiện kinh tế gia đình. Các nghiên cứu cho thấy học sinh nông thôn thường đối mặt với nhiều khó khăn về tài chính, làm hạn chế khả năng theo đuổi các mục tiêu học vấn. Gia đình có thu nhập thấp thường không đủ khả năng đầu tư vào giáo dục cho con cái, từ đó khiến nhu cầu học tập của học sinh bị giới hạn.

- Môi trường giáo dục: Chất lượng giáo dục tại các khu vực nông thôn thường thấp hơn so với khu vực thành thị. Các trường học nông thôn thường thiếu cơ sở vật chất, giáo viên có trình độ cao, và các cơ hội tiếp cận thông tin về giáo dục đại học. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến sự tự tin và động lực học tập của học sinh, từ đó giảm đi sự quyết tâm theo đuổi học vấn cao hơn.

- Chuẩn mực xã hội và kỳ vọng cộng đồng: Tại nhiều khu vực nông thôn, sự kỳ vọng của gia đình và cộng đồng về con đường học tập của học sinh cũng tác động đến nhu cầu học đại học. Trong nhiều trường hợp, học sinh được kỳ vọng phải làm việc phụ giúp gia đình hoặc tham gia vào lao động sớm để đóng góp kinh tế. Điều này khiến cho ước mơ tiếp tục học lên đại học trở nên khó khăn hơn.

Những thách thức và cơ hội trong việc tiếp cận giáo dục đại học

Học sinh nông thôn phải đối mặt với hàng loạt rào cản khi nuôi dưỡng ước mơ vào đại học, từ hạn chế về tài chính, thiếu thốn cơ sở vật chất đến chất lượng giáo dục còn nhiều bất cập. Không chỉ vậy, sự cạnh tranh gắt gao vào các trường đại học danh tiếng làm cho hành trình học vấn của các em trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Mặc dù đã có các chính sách học bổng và hỗ trợ tài chính, các chương trình này vẫn chưa đủ để san lấp hoàn toàn các bất lợi mà học sinh nông thôn phải đối diện.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, các chương trình hỗ trợ từ chính phủ và các tổ chức phi lợi nhuận đã mở ra nhiều cánh cửa mới cho học sinh nông thôn, từ việc cung cấp học bổng và hỗ trợ tài chính đến triển khai các sáng kiến giáo dục hướng đến công bằng xã hội. Các chương trình này không chỉ góp phần giảm gánh nặng tài chính mà còn giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của học sinh nông thôn trong quá trình theo đuổi giáo dục đại học.

Tại Việt Nam, bức tranh về nhu cầu học đại học của học sinh nông thôn cũng cho thấy những thách thức tương tự. Thu nhập thấp của các gia đình ở vùng nông thôn làm cho chi phí giáo dục trở thành gánh nặng không nhỏ, dẫn đến việc nhiều học sinh phải tham gia lao động sớm, đặt gánh nặng kinh tế gia đình lên vai thay vì tiếp tục con đường học tập. Hơn nữa, cơ sở vật chất và chất lượng giáo viên tại các trường học ở nông thôn vẫn chưa đạt được mức độ tương đồng với các trường thành thị, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục và năng lực học tập của các em.

Để có thể khơi dậy và nuôi dưỡng nhu cầu học tập của học sinh nông thôn một cách bền vững, cần có sự đầu tư lớn hơn vào cơ sở hạ tầng giáo dục, đồng thời mở rộng các chương trình định hướng nghề nghiệp và hỗ trợ tâm lý nhằm xây dựng sự tự tin và định hình mục tiêu dài hạn cho học sinh. Các sáng kiến này không chỉ tạo động lực cho học sinh mà còn góp phần thay đổi nhận thức xã hội về tầm quan trọng của giáo dục, đặc biệt là ở khu vực nông thôn.

Nhu cầu học đại học của học sinh nông thôn ở cả Trung Quốc và Việt Nam là một vấn đề phức tạp, chịu sự chi phối từ nhiều yếu tố như bối cảnh kinh tế gia đình, chất lượng môi trường học tập và chuẩn mực xã hội. Hiểu rõ nguyện vọng này, cũng như các rào cản mà học sinh nông thôn phải vượt qua, là bước đầu quan trọng để xây dựng các chính sách giáo dục công bằng, thúc đẩy khả năng tiếp cận đại học một cách bền vững. Các nghiên cứu đã cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về thách thức mà học sinh nông thôn gặp phải, nhưng cần nhiều nghiên cứu và hành động sâu rộng hơn nữa để phát triển các giải pháp hỗ trợ có tính bền vững, đảm bảo rằng giáo dục đại học là một cơ hội thực sự dành cho mọi học sinh, bất kể địa phương hay hoàn cảnh sống.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Hou, Y. (2024). Contextualizing rural students’ aspirations for higher education in China: A systematic literature review. Cogent Education, 11(1). https://doi.org/10.1080/2331186X.2024.2329371