Xu hướng thế giới và chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước về phát triển giáo dục nghề nghiệp (Phần 2)

Bạn đọc tìm đọc phần 1 tại: Những xu hướng phát triển trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp trên toàn cầu (Phần 1)

Thời kỳ sau Cách mạng tháng 8/1945 và kháng chiến chống Pháp, mặc dù không có điều kiện phát triển tốt, nhưng GDNN đã đào tạo đội ngũ công nhân, cán bộ cho nhiều lĩnh vực quan trọng như quốc phòng, y tế, nông nghiệp, sư phạm. Phương châm đào tạo là trường lớp nhỏ, ngắn hạn, phân tán trong chiến khu, vùng tự do, kết hợp giữa học và làm, tập trung vào thực hành và áp dụng phù hợp với hoàn cảnh toàn dân kháng chiến.

Năm 1961, Hội đồng Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ban hành Nghị định số 172-CP, qui định nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Bộ Lao động. Bộ Lao động được giao nhiệm vụ chỉ đạo công tác đào tạo công nhân kỹ thuật và bổ túc nghề nghiệp cho công nhân kỹ thuật theo kế hoạch Nhà nước.

Ngày 9/10/1969, Chính phủ ban hành Nghị định số 200/CP về việc thành lập Tổng cục Đào tạo công nhân kỹ thuật thuộc Bộ Lao động. Đây được coi là mốc lịch sử đánh dấu sự hình thành và phát triển lớn mạnh của lĩnh vực đào tạo nghề. GDNN luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước, chủ trương phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng nhiệm vụ xây dựng và giải phóng cả miền Bắc và miền Nam. Quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Những nỗ lực và chính sách trong lĩnh vực GDNN đặt ra nhằm đảm bảo nguồn nhân lực có chất lượng, phát triển bền vững cho quốc gia.

Nghị quyết của Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI năm 1986 đã đặt ra những mục tiêu và nhiệm vụ quan trọng, trong đó có sự nhấn mạnh đặc biệt đối với ngành giáo dục và GDNN. Cụ thể: - Nhiệm vụ của GDNN: + Nâng cao chất lượng giáo dục với mục tiêu hình thành và phát triển toàn diện nhân cách xã hội chủ nghĩa cho thế hệ trẻ; + Đào tạo đội ngũ lao động có văn hoá, có kỹ thuật, có kỷ luật và giàu tính sáng tạo; - Đặc điểm của đội ngũ lao động cần đào tạo: + Đồng bộ về ngành nghề, đảm bảo phù hợp với yêu cầu phân công lao động của xã hội; - Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn 1986-1990: + Phát triển kinh tế - xã hội theo hướng đổi mới, hiện đại hóa, xã hội chủ nghĩa; + Nâng cao năng suất lao động, cải thiện chất lượng cuộc sống của nhân dân; - Quan trọng của GDNN trong cả nước: + Nhấn mạnh vai trò quan trọng của GDNN trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước; + Chú trọng vào việc đào tạo lao động có chất lượng và đáp ứng đúng nhu cầu của xã hội. Nghị quyết này thể hiện sự nhận thức của Đảng về vai trò quan trọng của GDNN trong việc xây dựng một nền kinh tế và xã hội phát triển, đồng thời nhấn mạnh về cần phải nâng cao chất lượng giáo dục để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển kinh tế và xã hội.

Nghị quyết của Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII) về định hướng chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá và nhiệm vụ đến năm 2000 tập trung vào mục tiêu quan trọng là phát triển mạnh giáo dục và đào tạo để tận dụng nguồn lực con người, coi đó là yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh chóng và bền vững của đất nước. Cụ thể, vai trò của giáo dục và đào tạo: - Đặt ra mục tiêu quan trọng là phát triển mạnh giáo dục và đào tạo để hỗ trợ quá trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá của đất nước; - Nguồn lực con người được coi là yếu tố cơ bản quyết định sự phát triển nhanh chóng và bền vững. Định hướng chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo: - Phát triển đào tạo đại học, trung học chuyên nghiệp, và tăng cường đào tạo công nhân lành nghề; - Mục tiêu đặt ra là tăng quy mô học nghề để đạt 22% - 25% đội ngũ lao động được đào tạo vào năm 2000. Phục vụ cho sự chuyển đổi lao động và công nghiệp hoá: - Kế hoạch đào tạo nghề được thiết kế để phản ánh chương trình kinh tế - xã hội của từng vùng, phục vụ cho sự chuyển đổi lao động và quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông thôn và nông nghiệp. Tăng cường đầu tư và củng cố hệ thống giáo dục - đào tạo: - Tăng cường đầu tư vào GDNN và phát triển các trường dạy nghề; - Xây dựng các trường trọng điểm để đảm bảo chất lượng đào tạo. Đào tạo đủ công nhân lành nghề cho các khu công nghiệp và xuất khẩu lao động: + Chú trọng đào tạo đủ công nhân lành nghề cho các khu công nghiệp, khu chế xuất và đáp ứng nhu cầu xuất khẩu lao động. Nghị quyết này phản ánh cam kết của Đảng đối với việc phát triển nguồn nhân lực và GDNN để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế đang trong quá trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá. Nghị quyết này phản ánh cam kết của Đảng đối với việc phát triển nguồn nhân lực và GDNN để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế đang trong quá trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá.

Kết luận số 14-KL/TW ngày 26/7/2002 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương (khoá IX) về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII về phương hướng phát triển giáo dục - đào tạo, khoa học và công nghệ từ nay đến năm 2005 và đến năm 2010, đã đề ra những nhiệm vụ quan trọng đối với đào tạo nghề. Điều chỉnh cơ cấu đào tạo: Nghị quyết đặt ra nhiệm vụ điều chỉnh cơ cấu đào tạo, nhằm đáp ứng đúng nhu cầu thị trường lao động và sự phát triển của nền kinh tế. Tăng nhanh dạy nghề và trung học chuyên nghiệp: Chú trọng vào việc tăng cường cung cấp dạy nghề và đào tạo trung học chuyên nghiệp để đáp ứng nhanh chóng nhu cầu của thị trường lao động. Hiện đại hoá trường dạy nghề: - Mục tiêu là hiện đại hoá một số trường dạy nghề, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và chuẩn bị cho đội ngũ công nhân bậc cao; - Quan tâm đặc biệt đến việc chuẩn bị cho công nhân có khả năng tiếp thụ và sử dụng công nghệ mới và công nghệ cao. Chuẩn bị đội ngũ công nhân bậc cao: Mục tiêu cuối cùng của nhiệm vụ đào tạo nghề là chuẩn bị đội ngũ công nhân có trình độ cao, có khả năng làm việc hiệu quả với công nghệ mới và công nghệ cao. Kết luận này thể hiện sự nhận thức của Đảng về tầm quan trọng của đào tạo nghề trong bối cảnh thị trường lao động đang thay đổi và nhu cầu về nhân sự chất lượng cao đặt ra nhiều thách thức và cơ hội. Điều này cũng phản ánh cam kết của Đảng đối với sự hiện đại hoá và cải tiến liên tục trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Nghị quyết số 29-NQ/TW của Đảng (khoá XI, ngày 04/11/2013) tập trung vào đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo. Trong lĩnh vực Giáo dục nghề nghiệp (GDNN), nghị quyết nhấn mạnh mục tiêu tập trung đào tạo nhân lực có kiến thức, kỹ năng và trách nhiệm nghề nghiệp. Hệ thống GDNN cần hiện đại hóa, có nhiều phương thức và trình độ đào tạo kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động trong nước và quốc tế.

Chỉ thị số 37-CT/TW do Ban Bí thư ban hành nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong việc đào tạo nhân lực có tay nghề cao, theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW. Chỉ thị này đặt ra 6 nhiệm vụ chính, bao gồm tăng cường tuyên truyền và giáo dục, quản lý nhà nước hiệu quả, đổi mới và đồng bộ hóa chương trình đào tạo, phát triển đội ngũ giáo viên và quản lý, đổi mới cơ chế và chính sách, đa dạng hóa nguồn lực, và hợp tác quốc tế. Mục tiêu là đẩy mạnh công tác đào tạo nhân lực có tay nghề cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động và phát triển kinh tế - xã hội.

Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, việc đổi mới giáo dục và đào tạo, cùng với phát triển nguồn nhân lực chất lượng, được xác định là một trong ba đột phát chiến lược. Đảng cũng đặt ra mục tiêu quy hoạch lại mạng lưới cơ sở GDNN liên kết với phát triển kinh tế - xã hội và nguồn nhân lực. Chiến lược phát triển nguồn nhân lực được xây dựng theo từng ngành, từng lĩnh vực, với các giải pháp đồng bộ, chủ trọng vào đào tạo và tái đào tạo nguồn nhân lực trong quá trình sản xuất kinh doanh. Sự chú trọng đặc biệt được đặt vào việc nâng cao tính chuyên nghiệp và kỹ năng thực hành, cũng như phát triển hiệu quả các loại hình trường ngoài công lập.

Hội nghị lần thứ 6 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã ban hành hai nghị quyết quan trọng nhằm đổi mới tổ chức bộ máy của tổ chức chính trị và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập. Nghị quyết số 18-NQ/TW (ngày 25/10/2017) tập trung vào việc tinh gọn hóa tổ chức chính trị, làm cho hoạt động trở nên hiệu lực và hiệu quả. Nghị quyết số 19-NQ/TW (ngày 25/10/2017) đề cập đến việc đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, hướng tới việc nâng cao chất lượng và hiệu quả của các cơ sở GDNN công lập. Đối với GDNN công lập, đây là thách thức lớn, yêu cầu sự tự chủ, quản trị tiên tiến và hoạt động hiệu quả, nhằm đảm bảo đáp ứng mục tiêu đặt ra trong giai đoạn đến năm 2030.

Đảng và Quốc hội Việt Nam đã thể chế hóa chủ trương và định hướng về phát triển GDNN thông qua nhiều đạo luật quan trọng, bao gồm Luật Giáo dục (2005), Luật Dạy nghề (2006), Luật GDNN (2014), Bộ luật Lao động (2012), Luật Việc làm (2013), và nhiều luật liên quan khác. Các luật này cung cấp nền tảng pháp lý và chính sách hỗ trợ cho việc đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng, đáp ứng yêu cầu thị trường lao động và phát triển kinh tế - xã hội.

Nghị quyết số 24/2016/QH14 của Quốc hội khóa 14, ban hành ngày 8/11/2016, xác định mục tiêu đổi mới GDNN trong giai đoạn 2016-2020. Nghị quyết nhấn mạnh việc nâng cao chất lượng giáo dục đại học và GDNN, phát triển GDNN đáp ứng nhu cầu việc làm, ưu tiên đào tạo ngành kỹ thuật và công nghệ, và đổi mới chương trình đào tạo với thực hành và liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp. Ngoài ra, nghị quyết cũng mục tiêu tăng cường tính tự chủ của hệ thống GDNN và đạt được công nhận quốc tế cho khoảng 40 trường nghề chất lượng cao đến năm 2020.

Bạn đọc muốn tìm hiểu sâu sắc hơn có thể tìm đọc tài liệu tham khảo dưới đây.

Huyền Đức tổng hợp

Tài liệu tham khảo

Vũ Xuân Hùng, Nguyễn Thị Thanh Bình (2019). Xu hướng thế giới và chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước về phát triển giáo dục nghề nghiệp. Kỷ yếu hội thảo giáo dục Việt Nam 2019: Phát triển giáo dục nghề nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng và hội nhập quốc tế. NXB Lao động - Xã hội, tr 152-162.